Czasami pytam ludzi o nazwisko Jezusa. Zwykle odpowiadają: „Myślę, że jego nazwisko brzmiało ‘Chrystus’, ale nie jestem pewien”. Wtedy pytam: „Jeśli tak, to kiedy Jezus był małym chłopcem, czy Józef Chrystus i Maryja Chrystus wzięli małego Jezusa Chrystusa na targ?” Usłyszawszy to w taki sposób, zdają sobie sprawę, że ‘Chrystus’ nie jest nazwiskiem Jezusa. Czym więc jest słowo ‘Chrystus’? Skąd się wzięło? Co oznacza? To właśnie zbadamy w tym artykule.
Tłumaczenie a transliteracja
Najpierw musimy trochę poznać podstawy procesu tłumaczenia. Tłumacze czasami decydują się raczej na tłumaczenie według podobieństwa brzmienia niż według znaczenia, szczególnie w przypadku nazw lub tytułów. Nazywa się to transliteracją. W przypadku Biblii tłumacze musieli decydować, czy jej słowa (szczególnie imiona i tytuły) lepiej będzie przełożyć poprzez translację (tłumaczenie wg znaczenia) czy poprzez transliterację (wg brzmienia). Tu nie ma konkretnej reguły.
Septuaginta
Pierwszy raz Biblia została przetłumaczona w 250 r. p.n.e., kiedy hebrajski Stary Testament został przełożony na język grecki. Tym przekładem jest Septuaginta (inaczej: LXX), która jest wciąż używana. Ponieważ Nowy Testament został napisany 300 lat później w języku greckim, jego pisarze cytowali grecką Septuagintę zamiast hebrajskiego Starego Testamentu.
Translacja i transliteracja w Septuagincie
Rysunek poniżej pokazuje, jak wpływa to na współczesne Biblie.
Stary Testament został napisany po hebrajsku – ćwiartka nr 1. Strzałki od ‘1’ do ‘2’ pokazują jego tłumaczenie na grecki (ćwiartka nr 2) w 250 r. p.n.e. Stary Testament był wtedy w dwóch językach – hebrajskim i greckim. Nowy Testament został napisany po grecku, więc jego źródło zaznaczone jest w ćwiartce nr 2. Zarówno Stary jak i Nowy Testament były dostępne w języku greckim –języku powszechnym tamtego czasu – 2000 lat temu.
W dolnej połowie (nr 3) jest język współczesny, jak na przykład polski. Zazwyczaj Stary Testament jest tłumaczony z oryginału hebrajskiego (przejście od ‘1’ do ‘3’), a Nowy Testament z języka greckiego (‘2’ -> ‘3’).
Pochodzenie słowa ‘Chrystus’
Teraz prześledzimy tę samą drogę, ale skupiając się na słowie ‘Chrystus’, które pojawia się w polskim Nowym Testamencie.
Pierwotnym hebrajskim słowem starotestamentowym było ‘meszijah’ (‘mesjasz’), które słownik hebrajski definiuje jako osobę ‘namaszczoną’ lub ‘poświęconą’. Hebrajscy królowie – zanim nimi zostawali – byli namaszczani (ceremonialnie nacierani olejem), a więc byli namaszczonymi (meszijah). Stary Testament zawiera także proroctwa o konkretnym meszijah. W przypadku Septuaginty, jej tłumacze wybrali słowo w języku greckim o podobnym znaczeniu – Χριστός (co brzmi jak Christos), które pochodzi od chrio, co oznacza ceremonialnie nacieranie olejem. Tak więc w greckiej Septuagincie ‘Christos’ został przetłumaczony przez znaczenie (a nie transliterowane przez brzmienie) z oryginalnego hebrajskiego ‘meszijah’. Pisarze Nowego Testamentu nadal używali słowa Christos w swoich pismach, aby utożsamiać Jezusa z meszijah. W polskojęzycznych Bibliach, Meszijah z hebrajskiego Starego Testamentu jest często tłumaczony jako ‘Pomazaniec’ (‘namaszczony’, przyp. tłum.), a czasami transliterowany na ‘Mesjasz’. Christos z Nowego Testamentu jest transliterowany na ‘Chrystus’. Słowo ‘Chrystus’ jest w Starym Testamencie bardzo specyficznym tytułem, wywodzącym się z tłumaczenia z hebrajskiego na grecki, a następnie z transliteracji z greckiego na polski.
Ponieważ w dzisiejszym Starym Testamencie nie tak łatwo dostrzec słowo ‘Chrystus’, trudniej jest zrozumieć jego powiązanie ze Starym Testamentem. Ale z powyższej analizy wiemy, że biblijny ‘Chrystus’ = ‘Mesjasz’ = ‘Pomazaniec’, i że był to określony tytuł.
Chrystus oczekiwany w I. wieku
Poniżej znajduje się reakcja króla Heroda, gdy Mędrcy ze Wschodu przybyli w poszukiwaniu ‘króla Żydów’, znana część Bożonarodzeniowej opowieści. Zauważcie, że ‘the’ poprzedza słowo ‘Chrystus’, chociaż nie odnosi się ono konkretnie do Jezusa.
3 Gdy król Herod o tym usłyszał, przeraził się, a z nim cała Jerozolima. 4 Zgromadził zatem wszystkich arcykapłanów oraz znawców Prawa i zaczął ich wypytywać, gdzie miał się urodzić Chrystus.
Ewangelia Mateusza 2:3-4
Koncepcja o ‘tym Chrystusie’ była powszechnie znana, także Herodowi i jego doradcom religijnym – jeszcze zanim urodził się Jezus – i była tu użyta bez konkretnego odniesienia do Jezusa. Dzieje się tak dlatego, że ‘Chrystus’ pochodzi z greckiego Starego Testamentu, który był powszechnie czytany przez Żydów w I wieku. ‘Chrystus’ był (i nadal jest) tytułem, a nie imieniem. Istniał on (ten tytuł) setki lat przed chrześcijaństwem.
Starotestamentowe proroctwa o Chrystusie
W rzeczywistości ‘Chrystus’ jest proroczym tytułem występującym już w Psalmach, napisanych przez Dawida około 1000 r. p.n.e. – na długo przed narodzeniem Jezusa.
Powstają królowie ziemscy i książęta zmawiają się społem Przeciw Panu i Pomazańcowi jego…
Ten, który mieszka w niebie, śmieje się z nich, Pan im urąga…
Ja ustanowiłem króla mego na Syjonie, Świętej górze mojej.
Ogłoszę zarządzenie Pana: Rzekł do mnie: Synem moim jesteś, Dziś cię zrodziłem.
2 Królowie ziemscy powstają, a władcy naradzają się wspólnie przeciwko PANU i jego pomazańcowi, mówiąc:
3 Zerwijmy ich więzy i zrzućmy z siebie ich pęta.
4 Lecz ten, który mieszka w niebie, będzie się śmiał, Pan będzie z nich szydził.
5 Wtedy przemówi do nich w swoim gniewie i swą zapalczywością ich zatrwoży:
6 Ja ustanowiłem mojego króla na Syjonie, mojej świętej górze.
7 Ogłoszę dekret: PAN powiedział do mnie: Ty jesteś moim Synem, ja ciebie dziś zrodziłem.
Księga Psalmów 2:2-7
Psalm 2 w Septuagincie można przeczytać w następujący sposób (wstawiam go z transliterowanym słowem Christos, abyś mógł ‘zobaczyć’ tytuł Chrystusa, tak jak mógł to przeczytać czytelnik Septuaginty):
Powstają królowie ziemscy … Przeciw Panu i jego Chrystusowi…
Ten, który mieszka w niebie, śmieje się z nich, Pan im urąga…. (Psalm 2)
Możesz teraz ‘zobaczyć’ w tym fragmencie Chrystusa, tak jak widziałby czytelnik w I stuleciu naszej ery. Ale Psalmy zawierają więcej odniesień do tego nadchodzącego Chrystusa. Zestawiam ten sam fragment równolegle z wersją zawierającą transliterowane słowo ‘Chrystus’, abyś to widział.
| Psalm 132 – z hebrajskiego | Psalm 132 – z greckiego (Septuaginty) |
| 10 Ze względu na sługę twego, Dawida, Nie odrzucaj pomazańca twego! 11 Złożył Pan Dawidowi niezłomną przysięgę, Której nie cofnie: Jednego z potomków twoich Osadzę na tronie twoim! … 17 Sprawię, że tam wyrośnie Dawidowi potomek, Zgotuję pochodnię pomazańcowi mojemu. | 10 Ze względu na sługę twego, Dawida, Nie odrzucaj Chrystusa twego! 11 Złożył Pan Dawidowi niezłomną przysięgę, Której nie cofnie: Jednego z potomków twoich Osadzę na tronie twoim! … 17 Sprawię, że tam wyrośnie Dawidowi potomek, Zgotuję pochodnię Chrystusowi mojemu. |
Psalm 132 mówi w czasie przyszłym („…Sprawię, że tam wyrośnie Dawidowi potomek…”) jak wiele innych fragmentów w całym Starym Testamencie. To nie jest tak, że Nowy Testament wychwytuje niektóre idee ze Starego Testamentu i dostosowuje je do Jezusa. Żydzi zawsze czekali na swojego Mesjasza (Chrystusa). Fakt, że oczekują przyjścia Mesjasza lub szukają jego oznak, jest ściśle związany z proroctwami zawartymi w Starym Testamencie.
Proroctwa Starego Testamentu: Jak mechanizm zamka
To, że Stary Testament konkretnie przewiduje przyszłość, czyni go literaturą niezwykłą. Jest jak zamek w drzwiach. Blokada ma określony kształt, tak więc tylko określony ‘klucz’ pasujący do zamka może go odblokować. W taki sam sposób Stary Testament jest jak zamek. Przykład tego widzieliśmy w postach dotyczących artykułów Ofiara Abrahama, Początek Adama i Pascha Mojżesza. Psalm 132 dodaje wymóg, że ‘Chrystus’będzie pochodził z linii Dawida. Oto pytanie, które warto zadać: czy Jezus jest pasującym ‘kluczem’, który odblokowuje proroctwa?
Leave a Reply